Jak prawidłowo dobrać wózek inwalidzki aktywny?

Wózki inwalidzkie aktywne stanowią idealne rozwiązanie dla osób, którym zależy na swobodzie przemieszczania. Czym kierować się przy ich zakupie? Na co zwrócić szczególną uwagę? Jak dobrać szerokość wózka inwalidzkiego aktywnego? Wyjaśniamy!

Wózek inwalidzki aktywny – co to znaczy

Wózek inwalidzki aktywny to stosunkowo nowe rozwiązanie na rynku sprzętów rehabilitacyjnych.      Do      jego charakterystycznych cech należą:

• Duża zwrotność i mobilność,
• Możliwość poruszania się po trudnym terenie i wykonywania skomplikowanych manewrów,
• Wytrzymała konstrukcja,
• Kompaktowe wymiary,
• Łatwość składania i transportu.

Dla kogo wózek inwalidzki aktywny?

Wózki aktywne inwalidzkie dla niepełnosprawnych pomagają w osiągnięciu niezależności, a ponadto zapewniają maksymalną swobodę ruchów. Umożliwiają m.in.:

• Wykonywanie szybkich zwrotów,
• Zjeżdżanie po stromych zjazdach,
• Samodzielne pokonywanie krawężników czy nierówności na trasie.

Modele są idealne dla osób, którym bardziej zależy na szybkości i swobodzie poruszania. Mogą z nich korzystać pacjenci, którzy posiadają obie sprawne ręce. Warto jednak zaznaczyć, że niektóre modele wyposażono w system napędu dla osób z hemiplegią, czyli paraliżem jednostronnym. W takich wózkach do prowadzenia wystarczy jedna ręka.

Wózki aktywne dobierane są indywidualnie. Sprawdzają się u osób w każdym wieku i z różnego typu niepełnosprawnościami. W zależności od potrzeb można zdecydować się na wyższe oparcie czy peloty stabilizujące.

W sprzedaży dostępne są m.in. wózki inwalidzkie aktywne dla dzieci. Wybierając modele dla najmłodszych, warto postawić na sprzęty z regulacją szerokości i głębokości siedziska, np. wózek inwalidzki aktywny dziecięcy Youngster 3 Zippie. Zastosowane rozwiązanie sprawia, że wózek „rośnie” razem z dzieckiem, a jego wymiary dostosowuje się do wieku i potrzeb pociechy.

Budowa wózka inwalidzkiego aktywnego

Do podstawowych elementów konstrukcji należą:

• Rama,
• Koła i ciągi napędowe,
• Oparcie,
• Siedzisko z poduszką,
• Podnóżek,
• Mechanizm do zmiany kierunku jazdy (kółka samonastawne z widelcami).

Ponadto wózek inwalidzki aktywny dla dorosłych lub dzieci może posiadać:

• Amortyzatory w kołach napędowych,
• Zabezpieczenia chroniące przed przewróceniem,
• Torby oraz sakwy,
• Osłony szprych w tylnych kołach,
• Możliwość regulacji kąta nachylenia podparcia i wysokości podnóżka  (np. w wózku inwalidzkim aktywnym Panthera X do 10 kg ),
• Specjalistyczne poduszki na siedzisko, np. dostępne w ramach systemu rehabilitacyjno-ortopedycznego Inserto.

Jak dobrać aktywny wózek inwalidzki?

Dopasowanie odpowiedniego modelu jest kwestią indywidualną. Pod uwagę bierze się m.in. wymiary ciała, wagę użytkownika, styl życia, rodzaj niepełnosprawności. Jak dobrać wózek inwalidzki aktywny? Poniżej prezentujemy garść praktycznych porad.

Konstrukcja ramy

Znaczenie ma rodzaj ramy, jaką posiadają aktywne wózki inwalidzkie. Do najpopularniejszych zaliczamy:

• Ramę krzyżową (prostą lub taliowaną) – jest zbudowana z dwóch metalowych elementów skrzyżowanych pod siedziskiem. Konstrukcja łatwo się składa, ale jest mniej stabilna i sztywna w porównaniu z ramą stałą
• Ramę stałą (prostą lub taliowaną, czyli zwężaną pod siedziskiem) – konstrukcja nie nadaje się do złożenia. W celu transportu można jedynie wypiąć koła z wózka i ewentualnie zgiąć oparcie, , ale taka opcja jest dostępna tylko w niektórych modelach. Sztywna rama sprawia jednak, że modele są stabilne, wytrzymałe, a także bardziej zwrotne i lżejsze w porównaniu do wózków z ramą krzyżową,
• Ramę z możliwością poszerzania – rozwiązanie sprawdza się szczególnie w przypadku dzieci. Pozwala na zmianę parametrów wózka w celu dopasowania szerokości wózka do bieżących wymiarów dziecka

Siedzisko (szerokość, głębokość, kąt)

Jak dobrać rozmiar wózka inwalidzkiego aktywnego w zakresie siedziska?

• Siedzisko powinno być stosunkową wąskie – najlepiej o 1 cm szersze od bioder. Zbyt duża powierzchnia siedzenia może skutkować przyjmowaniem nieprawidłowej pozycji ciała, co źle wpływa na ogólną mobilność. Prawidłowa dobrana szerokość siedziska ułatwia sterowanie, a ponadto poprawia zwrotność i komfort jazdy przy napędzaniu.
• Kąt nachylenia siedziska odpowiada za stabilizację miednicy. Im większy, tym lepsza stabilizacja, ale z drugiej strony trudniej przesiąść się do samochodu czy przejść na kanapę.
• Ważnym elementem jest też głębokość siedziska – zbyt płytkie nie zapewnia dostatecznego podparcia dla ud, a za głębokie prowadzi do obtarcia dołów podkolanowych. Optymalna głębokość powinna być dostosowana do sylwetki. Żeby dobrze obliczyć rozmiar wózka, należy zmierzyć ciało w pozycji siedzącej – od linii pleców do ok. 2 cm poniżej dołu podkolanowego.

Poduszka

Poduszka chroni przed odleżynami i pomaga równomiernie rozłożyć ciężar ciała. Producenci wózków inwalidzkich (np. Ottobock, Kuschall, Panthera) oferują różne rodzaje akcesoriów, w tym:

• Poduszki poliuretanowe,
• Poduszki piankowe wyprofilowane
• Poduszki żelowe
• Poduszki pneumatyczne wiekomorowe.

Poduszki dobiera się w zależności od stopnia niepełnosprawności. Przykładowo pacjenci po urazie rdzenia kręgowego najczęściej zaopatrują się poduszki pneumatyczne, które równomiernie rozkładają nacisk ciała, a przy tym doskonale tłumią drgania. Doskonale sprawdzają się poduszki dostępne w systemie rehabilitacyjno-ortopedycznym Inserto. Rozwiązanie poleca się zwłaszcza w przypadku pacjentów z poważnymi deformacjami. Pozwala na stabilizację miednicy, a dodatkowo sprzyja utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśni.

Wysokość oparcia

Wysokość dobieramy w zależności od wzrostu i stabilności tułowia.

• Przyjmuje się, że oparcie powinno kończyć się maksymalnie 5 cm poniżej kąta dolnego łopatki. Niższe może powodować zmęczenie statyczne mięśni kręgosłupa, ale z drugiej strony ułatwia jazdę.
• Wysokość dobieramy w zależności od wzrostu i stabilności tułowia. Przyjmuje się, że oparcie powinno kończyć się maksymalnie 5 cm poniżej Najwyższe oparcie powinno się kończyć 5 cm poniżej kości łopatkowej (40-45 cm).
• Warto pamiętać, że długość oparcia dla osób o dużej stabilności tułowia (np. z paraplegią) wynosi zazwyczaj 25- 35 cm. Dla osób o małej stabilności (np. z tetraplegią) – mieści się zwykle w granicach 35-40 cm.

Wielkość i kąt nachylenia kół napędowych

• Im większe koła napędowe, tym mniejsza ilość ruchów potrzebna do pokonania danego odcinka.
• Im większy kąt ustawienia kół, tym lepsza zwrotność, stabilność na zakrętach i w jeździe po pochyłościach.

Średnica i rodzaj kół przednich

Dla osób przemieszczających się w terenie dobrym rozwiązaniem będzie wózek inwalidzki aktywny z większymi i niepompowanymi oponami. Duże koła przednie zmniejszają zwrotność, ale z drugiej strony ułatwiają pokonywanie przeszkód. Z kolei mniejsza koła poprawiają zwrotność, jednak gorzej sprawdzają się na nierównych nawierzchniach. Żeby poprawić komfort jazdy, jednocześnie nie rezygnując z mobilności, warto zaopatrzyć się dodatkowo w przystawkę elektryczną lub przystawkę typu freewheel ułatwiającą poruszanie się w terenie.

Rodzaj hamulców

Aktywny wózek inwalidzki może być wyposażony w jeden centralny hamulec blokujący jednocześnie dwa koła. Niektóre modele posiadają natomiast hamulce boczne – każdy z nich odpowiada za zatrzymanie pojedynczych kół.

• Ponadto hamulce mogą być umieszczone na wysokości kolan lub nieco niżej (w przypadku wózków sportowych).
• W wózkach dziecięcych hamulce często znajdują się w błotniku.

Dobór wózka inwalidzkiego aktywnego – podsumowanie

Wózki aktywne dla niepełnosprawnych stanowią doskonałe rozwiązanie dla osób ceniących mobilność. Żeby sprzęt spełniał swoje funkcje, należy go dobrać  indywidualnie. Tylko wówczas uzyska się maksymalny komfort jazdy, co przełoży się na większą niezależność i lepsze samopoczucie.

Źródła:

1. E.Mikołajewska, Właściwy dobór wózka inwalidzkiego aktywnego, w: Acta Bio-Optica et Informatica Medica 3/2010
2. M. Sydor, Zajęcia teoretyczne na obozach AR https://www.researchgate.net/profile/Maciej-Sydor/publication/270215115_Wozek_inwalidzki_do_aktywnej_rehabilitacji/links/560d2b7208ae3cda2bff7dc0/Wozek-inwalidzki-do-aktywnej-rehabilitacji.pdf [dostęp 25.10.24]